Ariusz był wczesnochrześcijańskim prezbiterem, teologiem i poetą pochodzenia libijskiego. Żył w latach 250 (lub 256)-336 n.e. Nauki Ariusza dotyczyły natury boskości i relacji pomiędzy Bogiem Ojcem a Synem Bożym – sprzeciwiały się doktrynie o Trójcy. Dały one początek nurtowi chrześcijaństwa zwanemu arianizmem, który zyskał dużą popularność zwłaszcza wśród ludów germańskich, np. Wizygotów. Ariusz zawarł swą doktrynę w dziele „Thalia (Uczta)”, którego fragmenty zachowały się do dziś (zachowało się również kilka jego listów).

Nauki głoszone przez Ariusza zostały uznane przez jego przeciwników za zbyt liberalne i heretyckie. Głosił on: „Jeżeli Ojciec spłodził Syna, to oznacza, że ten, który został zrodzony, miał początek swojego istnienia: a z tego wynika, że był czas, kiedy Syna nie było. Dlatego też oczywistym jest, że on [Syn] otrzymał swoje istnienie z niczego”, a jak napisał w jednym ze swoich listów: „Jesteśmy prześladowani, ponieważ mówimy, że Syn ma początek, podczas gdy Bóg jest bez początku”. Niestety, ze względu na to, że dzieła samego Ariusza zostały prawie w całości zniszczone, współczesne poglądy na jego nauki opierają się na pismach jego przeciwników. Niektórzy historycy kwestionują jednak te zapisy jako nieobiektywne (a przez to nie do końca wiarygodne) i uważają, że jego poglądy były konserwatywne, a w swoim nauczaniu starał się zwrócić uwagę na to, że teologia chrześcijańska często była zbyt swobodnie łączona z greckimi wierzeniami pogańskimi.

Podstawą doktryny Ariusza była negacja równości wszystkich trzech osób składających się na Trójcę. Na potwierdzenie swoich koncepcji Ariusz przytaczał następujące fragmenty z Pisma Świętego: 

„Lecz o dniu owym lub godzinie nikt nie wie, ani aniołowie w niebie, ani Syn, tylko Ojciec” (Mar. 13:32, cytaty za BT);

„Jezus mu rzekł: Czemu nazywasz Mnie dobrym? Nikt nie jest dobry, tylko sam Bóg” (Mar. 10:18); 

„Rzekł do niej Jezus: Nie zatrzymuj Mnie, jeszcze bowiem nie wstąpiłem do Ojca. Natomiast udaj się do moich braci i powiedz im: Wstępuję do Ojca mego i Ojca waszego oraz do Boga mego i Boga waszego” (Jana 20:17); 

„To dążenie niech was ożywia; ono też było w Chrystusie Jezusie. On, istniejąc w postaci Bożej, nie skorzystał ze sposobności, aby na równi być z Bogiem” (Fil. 2:5-6);

„On jest obrazem Boga niewidzialnego – Pierworodnym wobec każdego stworzenia, bo w Nim zostało wszystko stworzone: i to, co w niebiosach, i to, co na ziemi, byty widzialne i niewidzialne, czy Trony, czy Panowania, czy Zwierzchności, czy Władze. Wszystko przez Niego i dla Niego zostało stworzone” (Kol. 1:15-16); 

„A Słowo stało się ciałem i zamieszkało wśród nas. I oglądaliśmy Jego chwałę, chwałę, jaką Jednorodzony otrzymuje od Ojca, pełen łaski i prawdy” (Jana 1:14): 

„Idę do Ojca, bo Ojciec większy jest ode Mnie” (Jana 14:28);

Wszystkie przytoczone wyżej cytaty były przez Ariusza przedstawiane jako dowody, że Jezus Chrystus nie tylko nie jest równy Bogu-Ojcu w hierarchii, ale nawet nigdy nie twierdził i nie głosił, że posiada równy Bogu-Ojcu status.